རྩོམ་པ་པོ། འཇམ་དཔལ་དགའ་བ། {གོང་དཀར}
ཐོག་མར་གླེང་སློང་བ།
གངས་ལྟར་དཀར་བའི་མཁྱེན་བརྩེའི་འོད་རླབས་ཀྱིས། །
གངས་ཅན་རིག་པའི་པད་ཚལ་རབ་རྒྱས་ཤིང་། །
གངས་ལྗོངས་དུཿཁའི་མུན་ལས་བསྒྲལ་མཛད་པའི། །
གངས་རིའི་ཉིན་བྱེད་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་རྒྱལ། །
དེ་ཡང་གངས་ཅན་མཁས་པའི་གཙུག་རྒྱན་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོ་མཆོག་ (1182-1251) ནི། དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་དུས་མཇུག་ཏུ་བྱོན་ཏེ། རང་ཡུལ་གངས་ཅན་ལྗོངས་འདིར་རླབས་ཆེན་གྱི་མཛད་ཆེན་བཞི་འཇོག་པར་མཛད་པ་ནི། ༡༽ བོད་ལ་རིག་པའི་གནས་བཅུ་ཆ་ཚང་བ་དག་ཐེར་སྲོལ་གཏོད་མཛད་པ། ༢༽ བོད་མི་རིགས་སོག་པོའི་དམག་གི་གདུག་རྩུབ་ལས་བསྐྱབས་པར་མཛད་པ། ༣༽ ལུང་རིགས་བརྒལ་རྟགས་སྒོ་ནས་མུ་སྟེགས་འཕྲོག་བྱེད་དགའ་བོ་ཕམ་པར་མཛད་དེ་བོད་ཀྱི་མཁས་པའི་མཚན་སྙན་དགུང་དུ་འདེགས་པར་མཛད་པ། ༤༽ ཚད་མ་རྣམ་འགྲེལ་གྱི་འགྱུར་གསར་དུ་མཛད་དེ་ཆོས་ཐུན་མ་ཆག་པར་བསྐྱངས་ཤིང། ཚད་མ་རིགས་གཏེར་མཛད་ནས་བོད་འདིར་བརྒལ་རྟགས་ཀྱི་བསྟན་པའི་གཞི་རྐང་འཛུགས་པར་མཛད་དེ་བཀའ་དྲིན་གཞལ་དུ་མེད་པ་བསྐྱངས་མོད། དེ་ལྟ་ན་ཡང་འཇམ་མགོན་བླ་མ་དེ་ཉིད་ཀྱི་སྐུ་ཡི་མཛད་འཕྲིན་[1]དང་། གསུང་གི་དགོངས་དོན་[2]། ཐུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་[3]དག་ལ་ཕྱིས་བྱུང་གི་མཁས་པ་དང། རྟོག་དཔྱོད་སྨྲ་བ་དག་གིས་ཐུགས་མཉམ་པར་མ་བཞག་པའམ། གློ་བ་རིང་བ་སོགས་ཇི་ལྟར་ཡང་ཚུལ་བཞིན་མ་གཟིགས་པ་དང་། གཞན་དབང་གིས་འགྲེལ་བརྗོད་གཞན་དང་གཞན་གནང་བར། ཕ་མེས་ཀྱི་ཕོར་པ་གཙང་མར་ལྟ་བ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་གཏན་ཚིགས་རྣལ་མས་དག་སེལ་བྱ་གལ་ཆེ་སྟེ། འཇམ་མགོན་བླ་མ་འདི་ཉིད་ཀྱི་ཞལ་སྔ་[4]ནས་ཀྱང་། དེས་ན་སངས་རྒྱས་གསུང་རབས་དང། །མཁས་པ་རྣམས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི། །ཚིག་དོན་ལ་ནི་བྱིན་རླབས་ཡོད། འདི་འདྲ་ཉན་བཤད་བྱེད་པ་ལ། །ཐོས་པ་ཞེས་ནི་བརྗོད་པ་ཡིན། །དེ་དོན་དཔྱད་པ་བསམ་པ་ཡིན། །ནན་ཏན་གྱིས་ནི་དེ་བསྒྲུབ་པ། །སྒོམ་པ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱ། །ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་དེ་ལྟར་གྱིས། །འདི་ནི་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་ཡིན། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་བླ་མ་དམ་པའི་གསུང་ལ་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱིས་བྱི་དོར་བྱེད་པ་ནི་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་ཡ་མ་བྲལ་བ་དང་། དེ་ནི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་ལ་བྱ་བ་བྱས་པར་གོ་ཞིང། རང་ཉིད་བོད་ཀྱི་རིགས་སུ་སྐྱེས་ཤིང་། ཆོས་པའི་གཟུགས་འཆང་བ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན་བྱ་བ་དེ་ནི་ཤིན་ཏུ་འོས་པར་མཐོང་། འཇམ་མགོན་བླ་མ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀུན་གྱི་ཕྱི་མོར་དགོངས་ཤིང་གལ་འགངས་ཆེན་པོར་གཟིགས་པ་ནི། རྗེ་འདིའི་ཞལ་སྔ་[5]ནས། “ལུང་དུ་སྟོན་པར་བྱེད་པའི་སྒྲའི་གནས་མ་རྟོགས་པས་ནི། ཚིག་གི་སྡེབ་སྦྱོར་ཙམ་ཡང་ཤེས་པར་མི་འགྱུར་ན། ཡང་དག་པའི་དོན་རྟོགས་པར་ག་ལ་འགྱུར།” ཞེས་གསུངས་པ་ལས་དཔོག་པར་ནུས་ཤིང་། དེར་ཐུགས་འགན་ཆེན་པོ་བཞེས་ཏེ་དར་སྤེལ་མཛད་པའང་། རྗེ་འདིས་གཞུང་དེ་ཉིད་[6]དུ། “གཞན་དག་གིས་ནི་སྔོན་ཆད་ལུགས་འབྱུང་འདི། །གངས་རིའི་ངོགས་འདིར་རྒྱས་པར་མ་མཛད་ལ། །དེས་ན་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱང་རྨོངས་གྱུར་པས། །འདི་ལ་ཁོ་བོ་བློ་གྲོས་གསལ་ཕྱིར་དབྱེ། །”ཞེས་སྤོབས་པ་དགེ་བ་ཅན་གྱི་གསུང་ལས་དཔོག་ནུས་པ་མ་ཟད། གནའ་དེང་གི་གཟུར་གནས་མཁས་པའི་གསུང་ལས་[7]ཀྱང་རྟོགས་ནུས། དེ་བས་ཀྱང་རྒྱུ་མཚན་ཆེ་བ་ནི་གང་གིས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་ལ་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་གཞུང་བརྒྱད་[8]ལྷག་ལྗགས་རྩོམ་གནང་ཞིང་མཛད་རྗེས་འཇོག་གནང་མཛད་པས། བོད་ཀྱི་རིག་པ་སྨྲ་བ་གཟུ་བོར་གནས་པ་སྤྱི་དང། ལྷག་པར་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་བ་ཀུན་གྱིས་མགྲིན་དབྱངས་གཅིག་ཏུ་གཙུག་གི་ནོར་བུ་ལྟར་བཀུར་ཏེ། གང་གི་གསུང་རྣམས་ཀྱང་ཆེས་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་སུ་ཚད་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད། འོན་ཏེ་ཆོས་རྗེ་དེ་ཉིད་ཀྱི་སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་དགོངས་དོན་གཞན་དུ་འགྲེལ་བ་དང། བསྟན་བཅོས་དེ་ཉིད་གཞུང་གཞན་དུ་ངོས་བཟུང་སྟེ། གནའ་དེང་གི་མཁས་པ་དུ་མ་ཞིག་ཞལ་མཐུན་པར། འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱིས། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་དབྱངས་ལྔ་དང། གསལ་བྱེད་ཉེར་དགུར་བཞེད་དོ། །ཞེས་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ལས་གསུངས་ཚུལ་བཀོད་པ་དེ་ནི་ད་ལྟའི་ཆར་ཡོངས་གྲགས་སུ་གྱུར་པས་དེང་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་དང་དོན་གཉེར་ཅན་ཀུན་ཀྱང། དེ་ལྟར་བདེན་བདེན་དུ་སྨྲ་བར་བྱེད། འོན་ཀྱང་རང་ཉིད་སྤྱིར་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་ལ་དགའ་མོས་ཆེ་བས་དེར་སྦྱོང་བརྡར་ཡུན་རིང་བྱེད་མྱོང་བ་དང། ལྷག་པར་ཆོས་རྗེ་འདིས་མཛད་པའི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་གྱི་གསུང་སྤྱི་ལ་རྟོག་ཞིབ་དང་། ཁྱད་པར་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དེ་ཉིད་ལ་ཡང་ཡང་ཞིབ་ལྟ་བྱས་ཏེ། གཞན་གྱིས་གསུང་དྲངས་པ་ལྟར་ཡིན་མིན་ཞིབ་བསྡུར་བགྱིས་པར། གོང་དུ་དྲངས་པའི་དབྱངས་གསལ་གྱི་འགྲེལ་ཚུལ་དེ་ནི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་བརྗོད་བྱ་དང་། འཇམ་མགོན་བླ་མའི་དགོངས་པ་གཉིས་ཀ་དང་འགལ་ཞིང་མི་འཐད་པར་མཐོང་བས་དཔྱད་པར་བྱ་སྟེ།
དང་པོ། གཞུང་ཚིག་བཅོས་མས་དགོངས་དོན་གཞན་དུ་བཀྲལ་ཚུལ།
དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་དུས་འགོར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་བྱང་ཕྱོགས་སྤྲུལ་པའི་སྡེར་སྐུ་ཞི་བར་གཤེགས་ཁར་ཞལ་ཆེམས་[9]སུ། “ད་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་ཡང་མཆོག་ཏུ་དར་བར་བྱས། བརྒལ་བརྟག་གི་སྒོ་ནས་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་སྲོལ་བཟང་པོ་གཏོད། ཐ་སྙད་རིག་གནས་ཀྱི་ཚུལ་འདི་ལ་ཡང་ལག་རྗེས་ཆེན་པོ་བྱུང་བས་སེམས་འཕྲེང་བ་ཆེར་མེད། འོན་ཀྱང་འཕགས་པ་བསྙེན་པར་མ་རྫོགས་པ་དང་། རྟོགས་བརྗོད་དཔག་བསམ་འཁྲི་ཤིང་མ་འགྱུར་བ་དང་། དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རྒྱུད་ཕྲེང་འཛིན་གྱི་ཚིགས་བཅད་བཞིན་མ་འགྱུར་བ་གསུམ་ཙམ་མོ།” ཞེས་ཆེས་མཐའ་མར་བསྩལ་གསུང་འདིས་ཀྱང་བོད་མི་རིགས་དང་རིག་གནས་ལ་ཐུགས་བསྐྱེད་ཇི་ཙམ་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། བཀའ་དྲིན་ཅན་གྱི་བདག་ཉིད་ཆེན་པོ་འདི་ཞི་བར་གཤེགས་པའི་རྗེས་སུ་གང་གི་གསུང་རབ་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་གཞན་དང་གཞན་མཛད་མཁན་བྱུང་ལ། སྐབས་འདིར་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་གཞུང་དོན་གཞན་དུ་བཀྲལ་བ་དེ་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་འགོ་ཁུངས་བཙལ་བར། སྤྱིར་ལུང་ཚིག་དེ་ལྟར་བཀོད་པ་མང་ཞིང། དུས་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་ཞྭ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་སྐྱོང་བཟང་པོས་གསུངས་པ་དེ་ཉིད་སྔ་ཤོས་སུ་མཐོང་། ཞྭ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བ་ཆོས་སྐྱོང་བཟང་པོ་ནི་དུས་རབས་བཅོ་ལྔ་པའི་ནང་དུ་[10](1441-1528)བྱོན་ཞིང་། ཁོང་གིས་མཛད་པའི་《བོད་ཀྱི་སྐད་ཀྱི་གསུང་རབ་ལ་འཇུག་ཚུལ་སུམ་ཅུ་པའི་རྣམ་འགྲེལ[11]》ནང་དུ། གང་ཡང་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དུ། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ། དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །གསལ་བྱེད་རྣམས་ནི་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུའོ། །ཞེས་གསུངས་ཚུལ་བཀོད་དེ། དེ་ཉིད་གཞུང་འདི་དང་དངོས་སུ་འགལ་བ་ཁོ་ནར་ཟད་དོ། །ཞེས་སོགས་ཀྱི་དགག་སྒྲུབ་[12]མཛད། འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་མང་དག་ཅིག་གིས་རྟོག་དཔྱོད་ཡེ་ནས་མ་གནང་བར། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་དབྱངས་ལྔར་འདོད་མཁན་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་འཇོག་རྐྱང་གནང་ཡོད། དེ་ནས་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པར་ཆེས་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བའི་རྗེ་སི་ཏུ་པཎ་ཆེན་[13](1700-1774)གྱིས་ཀྱང་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་《སུམ་རྟགས་འགྲེལ་ཆེན་མུ་ཏིག་ཕྲེང་མཛེས་[14]》ཀྱི་ནང་དུ། འགྲེལ་བྱེད་སྔ་མ་ཁ་ཅིག་གིས་ཨ་ཡིག་ཨཱ་ལིར་བགྲངས་པའི་ཨཱ་ལི་ལྔ་དང་ཀཱ་ལི་ཉེར་དགུར་འདོད་པ་བྱུང་མོད་ཀྱི་མཁན་པོའི་དགོངས་པ་མ་རྟོགས་པར་གཟུ་ལུམ་བྱས་པར་སྣང་སྟེ་རྩ་བ་ལས་དངོས་འགལ་དུ་སྨྲས་པའི་ཕྱིར། ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་སྟེ་དགག་སྒྲུབ་ནན་ཆེར་མཛད་པའང་རྗེ་ཞྭ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བའི་རྗེས་འབྲངས་མཛད་པ་ལས་མ་འདས། དེའི་སྐོར་ལ་ནཱ་ག་སངས་རྒྱས་བསྟན་དར་གྱིས་སྐབས་དེའི་ཁ་ཅིག་[15]ངོས་བཟུང་གནང་བར་ཁ་ཅིག་གཙོ་བོ་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ཡིན་པ་དང་། དེའི་སྒྲུབ་བྱེད་སྔོན་དུ་དྲངས་པའི་ལུང་ཚིག་བཅོས་མ་དེ་རང་བཀོད་གནང་བའང་གཞན་གྱི་རྗེས་འབྲངས་ཙམ་དུ་ཟད་དོ། ། དེ་རྗེས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པར་ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་(1910-1985)གིས་ཀྱང་ཐོན་མིའི་ཞལ་ལུང་[16]དུ། ས་པཎ་གྱི་མཛད་པའི་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ལས། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །གསལ་བྱེད་རྣམས་ནི་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུའོ། །ཞེས་རྗེ་ཞྭ་ལུ་ལོ་ཙཱ་བས་ཇི་སྐད་གསུངས་པར་ལད་མོས་བསྐྱར་ཟློས་མཛད་པ་མ་ཟད། དེའི་དགག་པར་ཡི་རང་ཆེན་པོ་གནང་སྟེ། དེའི་རྗེས་འབྲངས་སུ་དཔལ་ཁང་ལོ་ཙཱ་བ་དང། འཇམ་མགོན་ཨ་མེས་གཉིས་ཁོ་ན་བཞག་སྟེ་དབྱངས་ལྔར་འདོད་པ་ནི་སུམ་ཅུ་པའི་གཞུང་དང་འགལ་བས་ན་བརྡ་ཆད་ཁས་བླང་མི་བྱའོ། །ཞེས་[17]སོགས་ཀྱིས་འདོད་ཚུལ་དེར་ཕྱོགས་བསྡོམས་གཙང་མ་གནང་ཁུལ་མཛད་མོད། ཨ་ལག་ཤ་ངག་དབང་བསྟན་དར་གྱིས[18]། ཨ་ཡང་དབྱངས་སུ་འདུ་བར་འདོད། །ཞེས་སོགས་དང། གསེར་ཏོག་གིས་[19]ཨ་ཡིག་དབྱངས་སུ་འགྲོ་ཚུལ་ཡིན་ཏེ། ཞེས་སོགས་དབྱངས་ལྔར་བཞེད་དེ་དགག་སྒྲུབ་མང་དུ་གནང་བ་དེ་དག་མ་གཟིགས་པ་ཡིན་ནམ་ཅི། དེས་ན་ཁོ་བོའི་བསམ་པར་ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གིས་གནད་དོན་འདིར་ཡང་མཐའ་དཔྱད་རྣམ་པར་དག་པ་དང་། ཆ་ཚང་བ་གནང་མི་འདུག་སྙམ་ན། འདིའི་ཐད་དོན་གཉེར་བ་རྣམས་ཀྱིས་ད་དུང་ཞིབ་དཔྱད་དགོས་གལ་དུ་མཐོང་། འདི་དག་ནི་མི་འཐད་པའི་ཚུལ་གསུང་མཁན་རྣམས་ཡིན་ནོ། ། དེ་ནས་ཡང་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པར་བྱོན་པའི་གསེར་ཏོག་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་(1845-1915)ཀྱི་སུམ་རྟགས་མཆན་འགྲེལ་ངོ་མཚར་འཕྲུལ་གྱི་ལྡེ་མིག་[20]ཏུ། དབྱངས་ཨ་ཡིག་ཞུགས་པའི་ནུས་པས་ཀ་ལ་སོགས་པ་མིང་གཞིའམ་ཡི་གེར་གྱུར་ནས་རྗོད་པ་ཙམ་སྟོན་པ་དེ་ཨ་ཡིག་དབྱངས་སུ་འགྲོ་ཚུལ་ཡིན་ཏེ། ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ལས། དེ་ལ་དང་པོར་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། ཨ་ཡིག་བོར་བ་རྣམས་ནི་འདིར་ཡན་ལག་གོ། ཞེས་དྲངས་ཏེ་བོད་རང་གི་ཡི་གེའི་འགྲོས་ལ་ཨ་ཡིག་དབྱངས་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་ནན་གྱིས་འཐེན་པར་མཛད། དུས་ཕྱིས་སུ་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བླ་མ་ཚེ་བརྟན་(1949-)གྱིས་བརྩམས་པའི་<<ལེགས་སྦྱར་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་ལ་རགས་ཙམ་དཔྱད་པ་བདུད་རྩིའི་གཟེགས་མར།[21]>> བོད་ཀྱི་དབྱངས་ཡིག་གི་གྲངས་ངེས་ལ། སུམ་ཅུ་པའི་རྩ་བ་དང་མཐུན་པའི་ལུགས་གཅིག་དང་། མི་མཐུན་པའི་ལུགས་གཉིས་ཡོད་སྐོར་བཀོད་ཡོད་མོད། དེ་རྗེས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་ལུང་གསེར་ཏོག་གི་དྲངས་པ་ལྟར་བཀོད་པར་བལྟས་ན་འདི་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་གཞུང་མ་མཐོང་བར་མངོན། ད་དུང་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པར་སྒོ་མང་བསྟན་པ་བསྟན་འཛིན་གྱིས་སུམ་རྟགས་དཀའ་གནད་གསལ་བྱེད་ཉི་ཟླ་ཟུང་འཇུག་[22]ཏུ། ཨ་ཡིག་རྟགས་མེད་དང་དབྱངས་ཡིན་པར་བསྟན་ལ། ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས། དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །གསལ་བྱེད་རྣམས་ནི་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུའོ། །ཞེས་སོགས་ཨ་དབྱངས་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་གསུངས། རིགས་སློབ་རྒན་དམ་པ་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་(1928-1997)ཡིས་བརྡ་སྤྲོད་རིན་ཆེན་བང་མཛོད་[23]དུ། དེ་བཞིན་དུ་ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ལས། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །གསལ་བྱེད་རྣམས་ནི་ཉེར་དགུའོ། །ཞེས་དང་། དཔལ་ཁང་ལོ་ཙཱ་བའི་ངག་སྒྲོན་སོགས་སུའང་། དབྱངས་ལྔ་ཡ་ར་ལ་ཝའི་འདོགས། །ཞེས་སོགས་ལས་ཀྱང་ཨ་དབྱངས་ཡིག་ཏུ་གསུངས་སོ། །ཞེས་ལུང་དྲངས་ཏེ་ཨ་ཡིག་དབྱངས་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་འཐེན་པར་མཛད་དོ། །འདི་དག་ནི་ལུང་ཚིག་དེ་ཉིད་ཨ་དབྱངས་ཡིན་པའི་ལུང་ཁུངས་སུ་འཇོག་པར་མཛད་མཁན་རྣམས་ཡིན་ནོ། །
གཉིས་པ། དེ་དག་མི་འཐད་པའི་ཚུལ་མདོར་ཙམ་བཤད་པ།
དེ་ལྟར་གོང་དུ་བཀོད་པ་རྣམས་ལས་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་ལུང་ཚིག་བཅོས་མ་དེ་ཉིད་མི་འཐད་པར་སྒྲུབ་པ་རྣམས་ནི་ཐོག་མར་རྗེ་ཞྭ་ལུ་བས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་དེས་གཞི་བྱས། ཕྱིས་བྱུང་གི་མཁས་དབང་དུ་མ་ཞིག་རྗེ་ཞྭ་ལུ་བའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་རྐྱང་གནང་བ་ལས། ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མའི་བར་ཁོང་རྣམས་པས་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་བོད་ཀྱི་དབང་དུ་དབྱངས་ལྔར་བཞེད་མིན་དང་། གང་གི་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ནང་། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ། དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །ཞེས་གསུངས་ཡོད་མེད་ཐད་སུས་ཀྱང་གཟིགས་ཞིབ་མ་གནང་བ་ནི། གནའ་དུས་མཁས་པ་རྣམས་དམ་པ་གོང་མར་དད་གུས་དང་ཡིད་ཆེས་ཆེ་བའམ། ཕྱག་དཔེའི་མཐུན་རྐྱེན་ཞན་པས་བསྟན་བཅོས་དངོས་གཟིགས་མ་ཐུབ་པ་སོགས་ཀྱི་དབང་ལས་གཞན་གྱི་གསུང་འགྲོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་པའམ། ཡང་ན་སྐད་ཆ་གཞན་ཞིག་བཤད་ན་གཡམ་རྒྱུགས་ཆེ་དྲགས་པས་ཡིན་སྲིད། ལྟ་ཚུལ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་གཞི་ཁུངས་གཅིག་ཡིན་པའི་དབུ་ཚད་སོགས་ང་ཚོའི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱི་དགོངས་པ་དང་། བྱུང་རབས་གཅིག་གི་རྒྱལ་རབས་དང་ལོ་རྒྱུས་བཅས་ལའང་མི་མཐུན་པ་མང་པོ་དག་བྱུང་བ་ཡིན། ཡང་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་ལུང་དེ་ཉིད་འཐད་ཕྱོགས་སུ་བཟུང་ཞིང་ཨ་ཡིག་དབྱངས་ཡིན་པར་སྒྲུབ་མཁན་རྣམས་ཀྱང་ལུང་ཚིག་བཅོས་མར་རྒྱབ་རྟེན་པས་དེ་ཡང་ཁས་ལེན་དུ་མི་རུང་སྟེ། དོན་དངོས་སུ་འཇམ་མགོན་བླ་མ་དེ་ཉིད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་དེའི་ནང་དེ་ལྟ་བུའི་གཞུང་ཚིག་ཡེ་ནས་མི་སྣང་བ་ནི་གཤམ་དུ་ཞིབ་པར་འགོད་པར་བྱ་ཞིང། འདིར་ཁོ་བོས་སྤྱིར་བཏང་ལུང་ཚིག་བཅོས་མ་དེའི་རྗེས་འབྲངས་སམ་དེ་ཉིད་ཚད་འཛིན་བྱེད་མཁན་མང་ནའང། ཡི་གེ་མང་བར་དོགས་ཏེ་གྲགས་ཆེ་བའི་མཁས་པ་འགའ་ཞིག་གི་གསུང་གཙོ་བོར་བཀོད་དེ་བྱི་དོར་བྱས་པ་ཡིན། གང་ལགས་ཤེ་ན། ཕྱིས་ཀྱི་ལོག་རྟོག་ཀུན་ཀྱང་དེ་དག་ལ་བརྟེན་བྱུང་བས་དེ་དག་བཅོམ་ན་ཕྱི་རབས་རྣམས་ཀྱི་ལོག་རྟོག་ལྷན་ཅིག་ཏུ་འཇོམས་པ་ནི་རིག་པ་སྨྲ་བའི་སྤྱི་འགྲོས་ཡིན་པས་སོ། ། དེ་ལྟར་གནའ་བོའི་མཁས་གྲུབ་དང་། རྒན་རབས་གོང་མ་དེ་དག་གིས་ཡང་ཡང་ལུང་འདྲེན་དང་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བ་ལ་བརྟེན་ནས། གསུང་རབ་དཔར་སྐྲུན་གྱི་དུས་རབས་ཟེར་ཆོག་པའི་ཆེས་སྟབས་བདེར་དཔེ་དེབ་མཁོ་སྒྲུབ་ཐུབ་པའི་ད་ལྟའི་དུས་སུའང་དེང་རབས་ཀྱི་དགེ་རྒན་དང་། དཔྱད་བརྗོད་[24]པར་སྨྲ་བ། དེ་བཞིན་དོན་གཉེར་ཅན་དང་བཅས་པ་ཀུན་ཀྱང་གནད་དོན་འདིའི་ཐད་དཔྱད་ཞིབ་ཡེ་ནས་མ་བྱས་པར་སྒྲོ་སྐུར་སྣ་ཚོགས་བྱེད་པ་ནི་ཞེན་ཕྱོགས་ཀྱི་རྗེས་ལུས་དང་། རང་རྐྱ་མི་འཕེར་ཞིང་གཏན་ཚིགས་བྲལ་བའི་བབ་ཅོལ་ལས་མ་འདས་པས། སྤོབས་སེམས་དང་བདེེན་བདེན་དུ་ཇི་ལྟར་སྨྲ་ནའང་དོན་དངོས་སུ་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་ཅལ་འདྲོགས་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད་ཟློས་གར་འཁྲབ་སྟོན་ལས་མ་བརྒལ་བར་སྣང་།
གསུམ་པ། དོན་ཚན་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས་དགོངས་དོན་དངོས་འཚོལ་བ།
༡༽ གཞུང་ཚིག་དངོས་བཀོད་ནས་ལོག་རྟོག་འགོག་པ།
དེ་ཡང་ཇི་ལྟར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོས་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ལས། དེ་ལ་དང་པོར་དབྱངས་རྣམས་ནི་ཨ་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་ལྔའོ། །ཨ་ཡིག་བོར་བ་ཨི་སོགས་བཞི་རྣམས་ནི་བོད་འདིར་ཡན་ལག་གོ །ཀ་ལ་སོགས་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་རྣམས་ནི་གསལ་བྱེད་རྣམས་སོ། །བཞི་བཞི་ཀ་ཅ་ཏ་སོགས་པའི་སྡེ་པ་ནི་བདུན་ནོ། །ཧ་ནི་སྡེ་པ་དེ་རྣམས་ཀྱི་མཐར་གནས་པའོ། །ཞེས་འདི་ལྟར་རང་མཆན་དང་བཅས་རབ་ཏུ་གསལ་བར་གསུངས་པས། རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་མིག་དང་ལྡན་པ་རྣམས་གཟིགས་ལ་ལེགས་པར་སོམས་དང་། གཞུང་ཚིག་འདི་དང་དེང་བར་ཡོངས་གྲགས་བྱེད་པའི་གཞུང་ཚིག་བཅོས་མ་གོང་དུ་དྲངས་པ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཚིག་འགྲོས་དང་ནང་དོན་གཉིས་ཀའི་ཆ་ནས་ཁྱད་པར་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་ཡོད། ད་དུང་ང་ཚོས་ངེས་ཤེས་བརྟན་པོ་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་ཞིབ་བསྡུར་ཞིག་བྱས་ན། བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དེ་ཉིད་དུ། ཨ་ཡིག་བོར་བ་ཨི་སོགས་བཞི་ནི་བོད་འདིར་ཡན་ལག་གོ །ཞེས་གསུངས་པ་དང། མཁས་པ་གཞན་གྱིས། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །ཞེས་གསུངས་ཚུལ་བཀོད་པ་དེ་ཉིད་ཡིན་ལ། དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་ཁྱད་ནི་བལྟས་པ་ཙམ་གྱིས་གོ་རྟོགས་ཐུབ་མོད། གཞན་དུ་འགྲེལ་མཛད་ཕལ་ཆེ་བ་ཐུགས་རྣལ་མས་གཟིགས་ཞིབ་མ་གནང་བ་ཁོ་ནས་ལན་པར་སེམས། དེེ་ལས་ཅུང་འགྲེལ་དཀའ་བ་ནི། མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དུ། ཀ་ལ་སོགས་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་རྣམས་ནི་གསལ་བྱེད་རྣམས་སོ། །ཞེས་གསུངས་པ་དང་། མཁས་པ་གཞན་གྱིས། གསལ་བྱེད་རྣམས་ནི་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུའོ། །ཞེས་བཀོད་པ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐད་ཀའི་ཚིག་འགྲོས་ཙམ་ལས་ནང་དོན་ཐད་བར་ཁྱད་མེད་པ་འདི་གཉིས་ཡིན། འོན་ཀྱང་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་ཀྱིི་སྔ་ཕྱིའི་གཞུང་ཚིག་དང། ལྷག་པར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་གཞན་དུ་གསུངས་པའི་གཞུང་ཚིག་གི་དགོངས་དོན་སྡེབ་ཤེས་ན་དོན་དེ་ཡང་བདེ་བླག་ངང་གོ་རྟོགས་ཐུབ་པར་དཀའ་ཚེགས་གང་ཡང་མེད། དེའི་སྐོར་ཞིབ་པར་འོག་ཏུ་འཆད་པར་བྱའོ། །དེས་ན་འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱིས་བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་ལྔ་དང་། གསལ་བྱེད་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུར་གསུངས་སོ། །ཞེས་བཀོད་དེ་སློབ་དཔོན་ཐོན་མའི་གཞུང་དང་འགལ་ལུགས་དང། དབྱངས་གཅིག་འཐོལ་བ་དང་། གསལ་བྱེད་གཅིག་ཆད་པ་སོགས་སྒྲོ་སྐུར་གྱི་གཏན་ཚིགས་ལྟར་སྣང་མང་དག་ཅིག་འཕངས་ཁུལ་མཛད་པ་ཀུན་ཀྱང་རང་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ལ། དེ་ནི་དོན་དངོས་སུ་མཚན་ཉིད་པར་གྲགས་པའི་གཏམ། སྔ་རྒོལ་གྱི་ནམ་མ་ལངས་གོང། དགག་པའི་ཉི་མ་ཤར་བའི་ངོ་བོར་སོང་བ་ནི་གཟུར་གནས་དཔྱོད་ལྡན་དག་དཔང་པོ་མཛད་ན་ཆོག་པ་ཡིན། ། ཡང་ཕྱིས་སུ་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་འདི་ཉིད་དཔར་སྐྲུན་སྐབས་ཕབ་བཤུ་དང་ཞུ་དག་ཚད་ལྡན་མ་བྱུང་བ་ནི། བོད་ནས་པར་བསྐུན་མཛད་པའི་ས་སྐྱ་བཀའ་འབུམ་དཔེ་བསྡུར་མ་པོད་ཕྲེང་བཅོ་བརྒྱད་པ་དང་། ས་སྐྱ་མཐོ་སློབ་ཀྱི་དུས་དེབ་རི་དཀར་པོའི་བརྗིད་སྒྲ་སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་ལྔ་པ་གཉིས་སུ་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་གཞུང་ཕབ་བཤུ་བྱས་པའི་ནང་གཞུང་ཚིག་<<ཨ་ཡིག་བོར་བ་ཨི་སོགས་བཞི་རྣམས་ནི་བོད་འདིར་ཡན་ལག་གོ །>>ཞེས་གསུངས་པ་ལ། <<ཨ་ཡིག་ཨི་སོགས་བཞི་བོར་བ་རྣམས་ནི་བོད་འདིར་ཡན་ལག་གོ>> །ཞེས་གཞུང་གི་མཆན་འཁྲུགས་ཏེ་བཀོད་པ་གཞུང་འདི་ཉིད་ཀྱི་ནང་དོན་གོ་ཐབས་མེད་པ་དང་། གཞུང་ལུགས་ཆུད་ཟོས་སུ་གཏོང་ཉེན་དུ་སོང་ངོ། །
༢༽ གཞུང་དོན་བཤད་པའི་སྒོ་ནས་ལོག་རྟོག་འགོག་པ།
དེ་ཡང་འདི་ལྟར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པནྜི་ཏ་ཆེན་པོས་སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་མཛད་པ་ལ་ད་ལྟ་བར་སྔ་ཕྱིའི་མཁས་པ་སུས་ཀྱང་འགྲེལ་པ་མཛད་མཁན་བྱུང་མི་འདུག་པར་བརྟེན་ད་ལྟའི་ལོག་རྟོག་རྣམས་བྱུང་ལ། དེས་ན་སྔོན་གྱི་ལོག་རྟོག་ཞི་བ་དང་། ཕྱིས་འབྱུང་དེ་ལྟ་བུའི་ལོག་བཤད་མི་འབྱུང་བའི་ཕྱིར། སྐབས་བབ་ཀྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་གཞུང་ཚིག་རྣམས་བདག་གིས་འགྲེལ་བར་བྱ་སྟེ། གཞུང་དེར་ཐོག་མར། དེ་ལ་དང་པོར་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ་ཞེས་མཆན་དུ་ཨ་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཅས་དབྱངས་ལྔར་གསུངས་པ་ནི། སྐབས་འདིའི་ལོག་རྟོག་གི་རྩ་བ་ཡིན་པས་དེའི་དོན་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། སྤྱིར་ཡི་གེའི་སྐད་གདངས་ཀྱི་ངོ་བོའི་འགྲོས་སམ། ཡི་གེའི་འགྲོ་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཨ་ཡིག་དབྱངས་ཡིན་ལ། དབྱངས་ཡིག་ཏུ་དགོས་ངེས་སུ་དགོངས་ཤིང། བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ལའང་དོན་ཐོབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་དབྱངས་ལྔ་དགོས་པར་གཟིགས་ཏེ་གཞུང་འདི་ཉིད་ཀྱི་ཐོག་མར། དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ་ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་ལ། འོན་ཀྱང་བོད་འདིར་དབྱངས་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་རྣམས་རང་ཉིད་གསལ་བྱེད་ལ་འཇུག་པའི་ཚེ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་གཟུགས་ ི ུ ེ ོ ཡོད་པ་ལྟར་ཨ་དེ་ལ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་གཟུགས་གསར་གཏོད་མ་བྱུང་བའི་དབང་གིས་དབྱངས་ཨ་ཞེས་པ་འབྲི་སྲོལ་མ་བྱུང་བའམ། ཡང་ན་བྲིས་ན་མི་བདེ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་འདིར་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཨ་དབྱངས་ཡིག་ཏུ་མི་འདོད་པ་ལ་དགོངས་ནས། འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་མ་ཉིད་དུ། ཨ་བོར་བ་རྣམས་ནི་འདིར་ཡན་ལག་གོ་ཞེས་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་རྣམས་ཀྱི་མཆན་དང་བཅས་ཨ་ཡིག་བོར་བའི་གཞན་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཞི་རྣམས་ནི་བོད་འདིར་ཡན་ལག་གོ་ཞེས་རང་མཆན་དང་བཅས་ཏེ་བོད་འདིར་དབྱངས་བཞི་ཡིན་པར་ཤིན་ཏུ་གསལ་བར་གསུངས་པས་ཀྱང་གོ་རྟོགས་ཐུབ་ངེས་ཡིན། སྐབས་འདིར་ཡན་ལག་ཅེས་པ་ནི་དབྱངས་ཀྱི་དོན་དུ་རྗེ་བཙུན་བསོད་ནམས་རྩེ་མོ་དང། འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གཉིས་ཞལ་མཐུན་[25]པར་བཞེད་དེ། རྗེ་བཙུན་བསོད་ནམས་རྩེ་མོའི་བྱིས་པ་བདེ་འཇུག་གྱི་མཆན་བུར། ཨི་གི་གུ ཨུ་ཞབས་ཀྱུ། ཨེ་འགྲེང་བུ། ཨོ་ན་རོ་སྟེ་བཞི་པོ་ཡན་ལག་གི་ཡི་གེའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་དང། དེ་བཞིན་འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱི་བྱིས་པ་བདེ་བླག་ཏུ་འཇུག་པའི་རྣམ་བཤད་ལས། ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་ནི། ཀ་ལ་སོགས་པའི་ལུས་རྣམས་ལ་ཡན་ལག་ཏུ་འགྱུར་པའི་ཕྱིར། ཡན་ལག་གི་ཨ་ཞེས་ཐ་སྙད་དུ་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པས་སོ། །མདོར་ན་སྐབས་འདིར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོས་གོང་དུ་གསུངས་པའི་དབྱངས་ལྔའི་ནང་ནས་ཨ་ཡིག་དོར་བའི་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཞི་རྣམས་ནི། བོད་འདིར་དབྱངས་བཞི་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པས། དངོས་གནས་བྱས་ན་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས། འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱིས། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་རྣམས་ནི་བཞིའོ། །ཞེས་གསུངས་དགོས་ཀྱང་། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། བོད་ཀྱི་དབང་དུ་མཛད་དེ་དབྱངས་རྣམས་ནི་ལྔའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ནི་འཇམ་མགོན་བླ་མའི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དངོས་སུ་མཇལ་མ་མྱོང་བའི་རང་རྟགས་སུ་གསལ་བར་སེམས། འདིའི་ཐད་བདག་གིས་མཁས་དབང་ཉིན་བྱེད་དབང་པོ་རྣམས་ལ་བློ་ཆུང་སྲིན་འབུ་མེ་འཁྱེར་གྱིས་གསལ་འདེབས་མི་ཞུ་ཐབས་མེད་བྱུང་། དེ་ནས། ཀ་ལ་སོགས་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་རྣམས་ནི་གསལ་བྱེད་རྣམས་སོ། །བཞི་བཞི་ཀ་ཅ་ཏ་སོགས་པའི་སྡེ་པ་ནི་བདུན་ནོ། །ཧ་ནི་སྡེ་པ་དེ་རྣམས་ཀྱི་མཐར་གནས་པའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ཡང། སྔ་ཕྱིའི་མཁས་པ་འགས་འཇམ་མགོན་བླ་མས་གསལ་བྱེད་ཉེར་དགུར་མ་གཏོགས་མི་བཞེད་པར་བཀྲལ་ཡོད་མོད། འོ་ན་འཇམ་མགོན་བླ་མ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་གསལ་བྱེད་ཉེར་དགུ་ལས་མི་བཞེད་པ་ཡིན་ནམ་སྙམ་ན། མ་ཡིན་ཏེ། མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་གྱི་གཞུང་ཚིག་ཆ་ཚང་བར་ལེགས་པར་གཟིགས་ནས་གཞུང་དོན་གོ་རྟོགས་དགོས་པས། དེ་ཡང་གཞུང་དེ་ཉིད་ལས། ཐོག་མར་དབྱངས་ལྔ་གསུངས་པ་དང་། དེ་ནས་ཨ་ཡིག་བོར་བར་གསུངས་ཏེ་ཨ་ཡིག་བོར་བའི་དབྱངས་བཞི་གསུངས་པའི་དེ་མ་ཉིད་དུ་ཀ་ལ་སོགས་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་རྣམས་ནི་གསལ་བྱེད་རྣམས་སོ། །ཞེས་གསུངས་པས་ཨ་ཡིག་ཡང་ཡང་བརྗོད་ན་མི་བདེ་བས་ཨ་ཡིག་མ་དྲངས་པར་ཀ་ལ་སོགས་པ་གསལ་བྱེད་ནི་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་རྣམས་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་ནམ། ཡང་ན་སྡེབ་སྦྱོར་རིན་ཆེན་རྒྱ་མཚོར། རྗེས་འཇུག་བརྒྱད་དུ་གསུངས་[26]པ་དང་ཚུལ་མཚུངས་པར་ཨ་ཡིག་ཉིད་གསལ་བྱེད་གཞན་ལས་འཇུག་པ་ཉུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་གསལ་བྱེད་ཀྱི་གྲངས་སུ་དངོས་བསྟན་དུ་མ་བགྲངས་བར། གསལ་བྱེད་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུར་གསུངས་པར་བཀྲལ་ན་ཆོག་ཅིང་། དེ་ནི་འཇམ་མགོན་བླ་མའི་གཞུང་དོན་འགྲེལ་སྟངས་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། དེ་མིན་འདིར་དངོས་སུ་གསུངས་པའི་ཚིག་ཁོ་ནར་འཐམས་ཏེ་གསལ་བྱེད་ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ་ཁོ་ན་ཡིན་ནོ་ཞེས་པའི་དོན་ག་ལ་ཡིན། རྒྱུ་མཚན་ནི་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོའི་དབྱངས་གསལ་བསྟན་པའི་གཞུང་འདི་ལས་མེད་ན། དེ་ལྟར་དོགས་པ་སྐྱེ་སྲིད་མོད། སྦར་མོས་འགེབས་མི་ཐུབ་པའི་ཉི་ཟླ་ལྟར་གྲགས་ཆེ་བའི་གསུང་། ཡི་གེའི་སྦྱོར་བ་དང། སྡེབ་སྦྱོར་རིན་ཆེན་རྒྱ་མཚོ་སོགས་སུ་གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུར་ཡང་ཡང་གསུངས་པ་དང་དངོས་སུ་འགལ་བའི་ཕྱིར་དང། ཡང་སྐད་ཆ་གཞན་ཞིག་བཤད་ན་གལ་ཏེ་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་གསལ་བྱེད་ཉེར་དགུ་ལས་མི་བཞེད་ན། རྗེ་འདིའི་ལུགས་ལ། ཨ་ཡིག་ཆོས་ཅན། ཡི་གེ་ཡིན་པར་མི་བཞེད་པར་ཐལ། དབྱངས་ལ་མི་བཞེད་པ་གོང་དུ་བསྒྲུབས་ཟིན་ཅིང། གསལ་བྱེད་དུ་མ་གསུངས་པར་ཁྱོད་འདོད་པའི་ཕྱིར། ཞེས་པའི་ཐལ་འགྱུར་ཞིག་ཕུལ་ན་ལན་ཇི་ལྟར་འདེབས། དེས་ན་གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་གཞུང་གི་གོང་འོག་བསྡེབས་ནས་དགོངས་པ་གཏན་འབེབས་བྱེད་པ་དེ་ཤིན་ཏུ་མཁོ་བའི་མན་ངག་ཀྱང་ཡིན་པས་གཅེས་ཉར་དགོས་པ་གནད་དུ་ཆེ། གཞན་ཡང་སྤྱིར་བཏང་ཨ་ཡིག་ཐད་སྐབས་འདིར་འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱིས་ཨ་ཡིག་གསལ་བྱེད་ནང་དངོས་སུ་མ་དྲངས་པའི་གསུངས་སྟངས་དེ་དང་། སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་མགུར་ནང་། རྒྱ་ཡིག་ལྔ་བཅུ་ཐམ་པ་དེ། །བོད་ཡིག་སུམ་ཅུར་གཏན་ལ་ཕབ། །ཅེས་པའི་གསུངས་སྟངས་ལ་ལེགས་པར་བསམ་ཤེས་ན། ཨ་ཡིག་དེ་དམིགས་ཀྱིས་གསུངས་ཡོད་པར་གོ་ཐུབ། སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་ཨ་ཡིག་དེར་དབྱངས་ཐམས་ཅད་འདུས་པའམ། ཨ་ཡིག་དེ་དབྱངས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་དུ་གསུངས་པ་གོ་དགོས་ཤིང་། དེ་ལྟར་མིན་ན་སློབ་དཔོན་ཐོན་མིས་བོད་ཡིག་ལ་གསལ་བྱེད་མ་གཏོགས་དབྱངས་གཏན་འབེབས་མ་གནང་བར་ཐལ་ལ། ཨ་ཡིག་གིས་དབྱངས་མཚོན་ཞིང་སྟོན་པ་འཇོག་དགོས་པ་ནི་དོན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཉིད་ཀྱི་དགོངས་པར་འཇོག་དགོས་པ་ཡིན། དེས་ན་གཅིག་གིས་ཨ་ཡིག་གསལ་བྱེད་ནང་དངོས་སུ་མ་གསུངས་པའང་ཨ་ཡིག་འདི་གསལ་བྱེད་ཁོ་ན་མིན་པར་དབྱངས་ཡིན་པར་གོ་བའི་ཕྱིར་ཨ་ཡིག་མེད་པར་གསལ་བྱེད་རྐྱང་པ་ཉེར་དགུར་གསུངས་པ་དང་། གཅིག་གིས་དབྱངས་ཡིག་ཟུར་དུ་མ་དྲངས་པར་བོད་ཡིག་སུམ་ཅུ་ཁོ་ནར་གསུངས་པ་གཉིས་དོན་ལ་དགོངས་པའི་གཞི་གཅིག་ཡིན། ལྷག་པར་རྗེ་བཙུན་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་དང་འཇམ་མགོན་བླ་མ་འདི་གཉིས་ཀྱིས། བྱིས་པ་བདེ་འཇུག་དང་། དེའི་རྣམ་བཤད་སོགས་སུ་སྲོག་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གེ་དང་། དབྱངས་ཐམས་ཅད་ཨ་ཡིག་ཏུ་འདུས་ཤིང་། དབྱངས་ཀྱི་རྩ་བ་ཨ་ཡིག་ཡིན་པར་བཞེད་ཚུལ་རྣམས་ཀྱང་གནད་གཅིག་ཏུ་འཇོག་དགོས་པར་མཐོང་བས་དོན་གཉེར་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་འཚལ། དེ་ཕྱིར་དོན་ལ་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་དང་། སློབ་དཔོན་ཐོན་མི་གཉིས་ཀས་ཨ་དབྱངས་སུ་བཞེད་པར་མངོན། རྒྱུ་མཚན་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོ་བོའི་བློ་མིག་གིས་གནས་ལུགས་ཤིག་མཐོང་བ་ནི། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ཐོན་མི་དང་། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་གཉིས་ཀའི་དགོངས་པར། དོན་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་ཨ་ཡིག་དབྱངས་སུ་བཞེད་པ་ལ། བོད་ཀྱི་ཡི་གེའི་འགྲོས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་དབྱངས་བཞི་ལས་ལྔར་མི་བཞེད་པ་ནི་སློབ་དཔོན་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་པར་ཁོ་བོ་སེམས་ཤིང་། དེ་ལྟར་བཀྲལ་ན་སློབ་དཔོན་གཉིས་ཀའི་སྔ་ཕྱིའི་གསུང་མི་འགལ་བར་གཏན་ཚིགས་དང་ལྡན་པའི་གནས་ལུགས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་པར་འཁུམས། དེས་ན་ང་ཚོས་ད་དུང་ཡང་གནད་དོན་འདིའི་ཐད་ལ་ཞིབ་དཔྱད་དང་བགྲོ་གླེང་དགོས་གལ་ཆེ་བས་བློ་གྲོས་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་དགོངས་ཚུལ་ལྷུག་པོ་ཡོང་བའི་རེ་བ་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
༣༽ འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱི་གཞུང་གཞན་དྲངས་ཏེ་ལོག་རྟོག་འགོག་པ།
དེ་ལྟར་གོང་དུ་དུས་རབས་སོ་སོའི་སྔ་ཕྱིའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གྱི་དབྱངས་གསལ་གྱི་དགོངས་པ་གཞན་དུ་བཀྲལ་བ་རྣམས། མི་འཐད་པའི་ཚུལ་གོང་དུ་གཏན་ཚིགས་ཀྱིས་འགྲེལ་བརྗོད་ལེགས་པར་བགྱིས་པས་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པ་དག་ལོག་རྟོག་སེལ་ངེས་སུ་མཐོང་ནའང། ད་དུང་སོམ་ཉིར་ལྷུང་བའི་སྐྱེ་བོ་འགའ་ཞིག་གནས་ལུགས་ལ་ཡིད་བརྟན་གྱི་ངེས་ཤེས་མ་རྙེད་པའང་ཡོད་སྲིད་པས། དེ་དག་གི་ཕྱིར་འཇམ་མགོན་བླ་མ་འདི་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་གྱི་གཞུང་གཞན་དུ་དབྱངས་གསལ་ཇི་ལྟར་གསུངས་པའི་ཚུལ་འགོད་པ་ལ། དང་པོ། བྱིས་པ་བདེ་འཇུག་གི་རྣམ་བཤད་ལས[27]། དང་ཀྱོག་ནི་ཐོག་མར་འཇུག་པའི་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གེའོ། །ཤད་ནི་ཐ་མར་འཇུག་པ་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གེའོ། །གུ་གུ་དང་ཞབས་ཀྱུ་དང་འགྲེང་བུ་དང་ན་རོ་ནི་ལུས་ལ་འཇུག་པ་ཡན་ལག་གི་ཡི་གེའོ། །ཞེས་པར་དབྱངས་བཞི་ལས་གསུངས་མེད། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་ནི་ཀ་ལ་སོགས་པའི་ལུས་རྣམས་ལ་ཡན་ལག་ཏུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར། ཡན་ལག་གི་ཨ་ཞེས་ཐ་སྙད་བྱའོ། །ཞེས་དང་། ཡང་དེའི་རྗེས་སུ། དེ་ལྟར་ཕ་མའི་ཡི་གེ་ཀུན་ལ་གུག་སྐྱེད་བཞི་དང་། མཐའ་རྟེན་དགུ་སྦྱར་བ་སྐྱེས་བུའི་ཡི་གེ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་དག་རྒྱས་པར་བཤད་པ་ན། དེ་ལ་ཕ་མ་སུམ་ཅུ་ཉིད་ཁོ་ན་རྐྱང་པའི་ཡི་གེ་ཞེས་བྱའོ། །ཞེས་དང་། ཡང་བསྐྱར་དེ་ཉིད་ལས། དེ་དག་ཀྱང་ཡན་ལག་ནི་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཞི་ཡིན་ལ། ཞེས་པ་ལ་སོགས་པ་གསུངས་ཏེ་གཞུང་འདིར་དངོས་སུ་དབྱངས་བཞི་དང་། གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུ་ཡིན་པར་ཡང་ཡང་གསུངས་པར་མཛད་དོ། ། གཉིས་པ། ཡི་གེའི་སྦྱོར་བ་[28]ལས། ཡི་གེ་ཨཱ་ལི་ཀཱ་ལི་གཉིས། །ཨཱ་ལི་གསལ་བྱེད་ཨི་སོགས་བཞི། །ཀཱ་ལི་སུམ་ཅུ་ཐམ་པ་སྟེ། །ཞེས་དང་། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། གུ་གུ་འགྲེང་བུ་ན་རོ་དང་། །ཞབས་ཀྱུ་ཀུན་ལ་འབྱུང་བ་ཡིན། །ཞེས་དབྱངས་གསལ་སྟོན་པའི་སྐབས། ལན་གཉིས་བསྐྱར་ལྡབ་ཏུ་དབྱངས་བཞིར་གསུངས་པ་ལས་ལྔར་མ་གསུངས་པ་དང་། སྐབས་གཞན་དུ། ཨ་ནི་ཡིག་འབྲུ་ཀུན་གྱི་སྲོག །མིང་ཚིག་རབ་ཏུ་གསལ་བར་བྱེད།། ཅེས་གསུངས་འདུག་ཀྱང་དེ་ཉིད་དབྱངས་གསལ་སྟོན་པའི་སྐབས་མ་ཡིན་མོད། ས་རཱ་མཐོ་སློབ་ཀྱི་རྒན་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་ལགས་ནས་<<བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་བློ་གསལ་རིག་པའི་གསང་མཛོད་>>ལས། བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་པ་ཡི་གེ་སྦྱོར་བའི་འགྲེལ་པ་སྨྲ་རྒྱན་གྱི་ནང།[29] གཞུང་ཚིག་འདིའི་འགྲེལ་བཤད་གནང་སྐབས་མཁས་པ་གཞན་གྱི་ཨ་ཡིག་དབྱངས་ཡིན་པའི་ལུང་འདྲེན་མང་པོ་དང་བཅས་གཞུང་ཚིག་འདི་ཉིད་ཨ་དབྱངས་ཡིན་པའི་གཞུང་དུ་བཀྲལ་བར་མཛད་ཀྱང་ཅུང་མི་བདེ། གང་ལགས་ཤེ་ན། གཅིག་ནས་འཇམ་མགོན་བླ་མ་མཆོག་གི་གཞུང་དོན་དང་མི་མཐུན་པ་ནི། གཞུང་དེར། དབྱངས་གསལ་ཐེངས་གཉིས་སུ་གསུངས་པར་དབྱངས་བཞི་ཡིན་པར་གསལ་པོར་གསུངས་པ་དང་དངོས་འགལ་དུ་སོང་བ་དང་། སྤྱིར་བཏང་ནས། ཨ་ནི་ཡིག་འབྲུ་ཀུན་གྱི་སྲོག །ཅེས་པ་འདི་དབྱངས་གསལ་སྟོན་པའི་སྐབས་སུ་མ་གསུངས་པར་སྐབས་གཞན་དུ་གསུངས་པར་དགོས་པ་ཡོད་ལ། དེ་ཉིད་ངེས་པར་དབྱངས་སྟོན་པར་ཨུ་ནན་གྱིས་བཀྲལ་མི་དགོས་སྙམ། གཉིས་ནས། རྒན་ལགས་ཉིད་ཀྱིས། ཡི་གེ་ཨཱ་ལི་ཀཱ་ལི་གཉིས། །ཨཱ་ལི་གསལ་བྱེད་ཨི་སོགས་བཞི། །ཞེས་པ་འགྲེལ་དུས། བོད་ལ་དབྱངས་ཡིག་ཨ་ཕྲེང་མིན་ཏེ། ཨ་ཉིད་དབྱངས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་དང་ཡང་ནང་འགལ་དུ་གྱུར་བར་སེམས་ན་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པ་དག་གིས་དཔྱད་པར་འཚལ། གསུམ་པ། དག་ཡིག་སྡེབ་སྦྱོར་རིན་ཆེན་རྒྱ་མཚོ་[30]ལས། སྤྱིར་ན་བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ལ། །དབྱངས་དང་གསལ་བྱེད་གཉིས་སུ་དབྱེ། །དབྱངས་ཡིག་ཨི་ཨུ་ཨེ་ཨོ་བཞི། །གསལ་བྱེད་ཀ་སོགས་སུམ་ཅུ་ཡིན། །ཞེས་ཤིན་ཏུ་གྲགས་ཆེ་བའི་བསྟན་བཅོས་འདིར་ཡང་དབྱངས་བཞི་དང་གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུར་གསུངས་པ་ཡིན། བཞི་པ། སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་བསྟོད་དབྱངས་ཀྱི་ཕྲེང་བ་[31]ལས། བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་མ་སུམ་ཅུ། །བུ་བཞི་འདོགས་དང་འཕུལ་རྟེན་བཅས། །མཛད་ནས་བོད་ལ་ཆོས་བསྟན་པ། །ཁྱོད་ཉིད་ལགས་ཕྱིར་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་གསུངས་པ་སོགས་མདོར་ན་གོང་དུ་དྲངས་པའི་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་བཞིའི་ནང་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་དབྱངས་བཞི་དང་གསལ་བྱེད་སུམ་ཅུར་རབ་ཏུ་གསལ་བར་གསུངས་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཀོད་ཡོད། ལྔ་པ། སྒྲ་ལ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་[32]ལས། ལྔ་པ་དབྱེ་བ་ལ་བཞི། རྩ་བ་དང་ཡན་ལག་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། དབྱངས་དང་གསལ་བྱེད་དུ་དབྱེ་བ་དང་། གནས་ཀྱི་དབྱེ་བ་དང་། འདྲེན་པས་དབྱེ་བའོ། །དང་པོ་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། རྩ་བའི་ཡི་གེ་ཨའོ། །ཡན་ལག་གི་ཡི་གེ་བདུན་ནོ། །ཉིང་ལག་གི་ཡི་གེ་གཞན་རྣམས་སོ། །གཉིས་པ་ནི། ཨཱ་ལི་རྣམས་ནི་དབྱངས། ཀཱ་ལི་རྣམས་ནི་གསལ་བྱེད་དོ། །ཞེས་གསུངས་པ་འདིར་དབྱངས་གསལ་གྱི་གྲངས་གསལ་ཁ་མེད་པའང་། གཞུང་འདི་དང་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན། དེ་བཞིན་བདེ་འཇུག་གི་རྣམ་བཤད་རྣམས་ཀྱི་ཨ་ཡིག་གི་བཞེད་དགོངས་གཅིག་ཏུ་བཞག་ན་ཆོག་སྙམ་མོ། །
དྲུག་པ། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་ཤེས་རབ་འཕྲོ་བ་[33]ལས་ནི་ད་ལྟ་མཇལ་དུ་མེད་པས་ཇི་ལྟར་ཅི་ཞིག་གསུངས་པ་ནི་རང་ཅག་གི་བསམ་སྤྱོད་ལས་འདས་སོ། །
བདུན་པ། ཤེས་རབ་ལ་འཇུག་པ[34]། བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་གདུང་རབས་རིན་ཆེན་བང་མཛོད་མ་གཏོགས་གཞན་གྱིས་དྲངས་པའང་ཆེར་མི་སྣང་ལ། གཞུང་དངོས་ཀྱང་ད་ལྟ་ཡོངས་གྲགས་སུ་མེད་པས། དེར་ཇི་ལྟར་དང་ཇི་སྐད་གསུངས་ཡོད་མེད་ཀྱང་གནས་སྐབས་སྤྱོད་ཡུལ་ལས་འདས་པས། ཡིད་ཕངས་དགོས་པའི་གནས་སུ་མཐོང་ན། དོན་གཉེར་ལྷག་བསམ་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་དེ་ཉིད་འཚོལ་བསྡུ་གནང་བ་མཁྱེན།
བརྒྱད་པ། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་འདིར་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་ནི་གོད་དུ་དྲངས་ཟིན། མདོར་ན་འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱིས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་བསྟན་བཅོས་དུ་མ་ཞིག་མཛད་པ་རྣམས་ལ་ཞིབ་མོར་བསམ་གཞིགས་མཛད་ན། དགོངས་པ་དངོས་གང་ཡིན་པ་དེ་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ། དེས་ན་བདག་གིས་གོང་དུ་དྲངས་པའི་གཞུང་དོན་ལ་རྟོག་དཔྱོད་རྣལ་མའི་མིག་འབྲས་བཅངས་ན་ལོག་རྟོག་རང་གྲོལ་དུ་འགྱུར་རོ། །
མཚར་མཚར་རྒྱན་མཆོག་མཚན་དཔེའི་དཔལ་འབར་བ།།
དཀར་དཀར་ལེགས་བཤད་བདུད་རྩིའི་གསུང་མཆོག་ལྡན།།
འཁྲུལ་འཁྲུལ་དྲི་མ་བྲལ་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས།།
དུང་དུང་དད་པའི་རྦ་རླབས་ཆེས་ཆེར་གཡོ། །
ཞེས་པའང་ངལ་གསོའི་ཚུལ་གྱིས་གསོལ་བ་འདེབས་པའོ། །
ཞར་བྱུང་། རྗེ་འདིའི་བསྟན་བཅོས་གཉིས་ཀྱི་ངོས་བཟུང་མི་འཐད་པ་བཤད་པ།
དེ་ཡང་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོས་གངས་ཅན་ཞིང་འདིར་བཅུ་ཕྲག་རིག་པའི་གནས་སྲོལ་ལེགས་པར་བཏོད་དེ།[35] རིག་པའི་གནས་བཅུ་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་བརྩམས་པར་མཛད་པ་ལ། སྔོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་གྲགས་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་འཇམ་མགོན་བླ་མས་མཛད་པའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་རིག་གནས་གང་གི་གཞུང་ལུགས་སུ་ངོས་འཛིན་གནང་བའི་ཁྲོད་བསྟན་བཅོས་གཞན་རྣམས་ལ་འགལ་འཛོལ་མ་བྱུང་མོད། བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དང་། མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་འདི་གཉིས་ཕན་ཚུན་ནོར་འཛོལ་བྱུང་བའམ་ཚུལ་བཞིན་ངོས་འཛིན་མ་ཐུབ་པར་གནའ་དེང་གི་མཁས་པ་དང་། དོན་གཉེར་ཅན་ཕལ་ཆེ་བས། སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ཞེས་པ་དང་། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ། ཞེས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སུ་འཇོག་གནང་བ་དང་། མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་སུ་འཇོག་པར་མཛད་འདུག་ཅིང་། འདི་ནི་སྔོན་གྱི་དཔལ་ས་སྐྱ་པའི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཀུན་མཁྱེན་གོ་རམས་པ་[36]དང། འཇམ་མགོན་ཨ་མེས་ཞབས་[37]སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ངོས་འཛིན་མཛད་འདུག་ལ། ད་དུང་ས་སྐྱ་བཀའ་འབུམ་ནང་དུའང་འཇམ་མགོན་བླ་མ་ཉིད་ཀྱི་གསུང་ང་བརྒྱད་མའི་འགྲེལ་པར[38]། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་བོད་ལ་མཁོ་བ་ཙམ་ཞིག་ཁོ་བོས་མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་སྦྱར་བ་དེར་བལྟ་བར་བྱའོ། །དེས་ན་སྒྲ་པ་ང་ཡིན་ཞེས་སྨྲས་སོ། །ཞེས་པ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་སྙན་ངག་ང་ཉིད། ཅེས་པའི་འགྲེལ་པའི་གཤམ་དེར[39]། སྙན་ངག་གི་གཙུག་ལག་ལྟར་བཤད་ཤེས་པ་དང་འདི་དག་འཆད་པའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱང་། ཁོ་བོས་བྱས་པའི་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་དེར་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་ཚུལ་བཀའ་འབུམ་འབུམ་དཔེ་བསྡུར་མ་དང་། དཔར་མ་ཚད་ལྡན་དག་ཏུའང་དེ་རང་བཀོད་འདུག་ལ། ཀུན་མཁྱེན་གོ་རམས་པ་དང་འཇམ་མགོན་ཨ་མེས་ཞབས་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་བཀའ་འབུམ་དུ་བཀོད་པ་འདི་ཉིད་མཇལ་ནས་གསུངས་པ་མིན་ནམ་སྙམ། གང་ལྟར་དེ་དག་གི་རྗེས་སུ་སྔོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་མང་པོས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བསྐྱར་ལྡབ་མཛད་པ་དང། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་དང་། དོན་གཉེར་བ[40]། ཤེས་རིག་གི་ལྟེ་གནས་ཝར་ཎ་མཐོ་སློབ་[41]སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་བསྟན་བཅོས་ཇི་ལྟར་མཛད་པའི་སྐོར་གླེང་བའི་ཚེ། སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དང་། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ། མཛད་ཚུལ་གཟེངས་མཐོན་པོས་སྒྲོག་པར་བྱེད་པའང་དེ་ནི་བཞད་གད་ཀྱི་གནས་ལས་མ་མཆིས་ལ། དོན་དངོས་སུ་དེ་ནི་འཇམ་མགོན་བླ་མའི་དགོངས་པའང་མིན་ལ། བསྟན་བཅོས་གཞུང་གི་ནང་དོན་དང་ཡང་དངོས་སུ་འགལ་བ་ཡིན། ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། དང་པོ། བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་ནི། ནང་དོན་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་ལུགས་ཀུན་དང་མཐུན་པར་ཡི་གེའི་སྦྱོར་བ་ཁོ་ན་གསུངས་པ་ལས། སྙན་ངག་དང་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་དོན་ཡེ་ནས་མ་གསུངས་པས་དེའི་ཕྱིར་འདི་ཉིད་སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་སུ་འཇོག་དགོས་པ་ལས། སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སུ་འཇོག་མི་རུང་ལ། དེ་ནི་གཞུང་དངོས་ལ་གཟིགས་ནའང་གསལ་པོར་རྟོགས་ཐུབ་ངེས་ཡིན་པས་འདི་ཉིད་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སུ་དྲངས་པ་ནམ་ཡང་མི་འཐད། འདར་སྟོད་དགྲ་འདུལ་དབང་པོས་[42]ཐ་སྙད་རིག་གནས་བྱུང་ཚུལ་ལས་ཀྱང་། སྒྲའི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན། ཞེས་གསུངས་འདུག་པ་འདི་ནི་ཁོང་གིས་ལད་མོ་ཙམ་མིན་པའི་རྟོབ་ཞིབ་ལས་བྱུང་བའི་གནས་ལུགས་ཀྱི་གསུང་ཞིག་ཡིན་ལ་དེ་ལྟར་གསུང་མཁན་ཁོང་ལས་གཞན་མ་མཇལ། འོ་ན་བཀའ་འབུམ་རང་དུ་དེ་ལྟར་སྣང་བས་དེ་རང་འཐད་དོ་སྙམ་ན། མི་འཐད་དེ་བཀའ་འབུམ་དུ་དེ་ལྟར་འཁོད་པའང་ཡིག་མཁན་གྱིས་ཡིག་ནོར་ཤོར་བ་ལས་མ་འདས། ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ཀྱི་མཚན། མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དང་། མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་པ་གཉིས་པོ་མཚན་འདྲ་ཤས་ཆེ་བས་ཡིག་མཁན་གྱིས་ཕན་ཚུན་གོ་ནོར་ཐེབས་ཏེ། འགོད་ནོར་ཤོར་བར་ངེས་ཤིང་དེ་ལྟར་མིན་ན་མིང་དོན་མི་མཚུངས་པའི་བསྟན་བཅོས་དེ་འདྲ་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་མཛད་མི་སྲིད་པའི་ཕྱིར།
གཉིས་པ། མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ་ནི། བསྟན་བཅོས་འདི་ནི་གོང་དང་ཅུང་མི་འདྲ་བ་ནི་འདིའི་ནང་དོན་གྱི་བརྗོད་བྱར་སྒྲ་རིག་པའི་སྐོར་ཅུང་ཟད་ཡོད་པས་ཡིན། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་བསྟན་བཅོས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་ཕལ་པ་ཞིག་སྟེ། བསྟན་བཅོས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་རྩོམ་འཆད་རྩོད་གསུམ་གྱི་ཡ་གྱལ་རྩོམ་གྱི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་འདིར་ཟུར་ཙམ་དུ་གསུངས་པ་ཡིན་པས་དེ་ཙམ་གསུངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་སྒྲ་རིག་པའི་བསྟན་བཅོས་སུ་བཞག་མི་རུང་ལ། བསྟན་བཅོས་རང་ཉིད་ཀྱི་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་གྱི་ཆ་ནས་རྩོམ་འཆད་རྩོད་པ་གསུམ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཚུལ་སྐོར་ཉིད་བསྟན་བཅོས་འདིའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ཡིན་པས་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་སུ་བཞག་ནའང་ཆོག་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། པཎ་ཆེན་ཤཱཀྱ་མཆོག་ལྡན་གྱིས་མཁས་འཇུག་གི་འགྲེལ་པར[43]། བོད་འདིར་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་སྒོ་དོད་བྱུང་བའི་ཚེ་ན། རྩོམ་འཆད་རྩོད་པ་གསུམ་ཆར། འཕགས་ཡུལ་དུ་གྲགས་པ་དང་ཤས་ཆེར་མཐུན་པ་ཉིད་བྱ་དགོས་པའི་ཡན་ལག་ཏུ་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟན་བཅོས་འདི་མཛད་དོ། །ཞེས་གསུངས་ཡོད་ལ། འདར་སྟོད་དགྲ་འདུལ་དབང་པོས་ཐ་སྙད་རིག་གནས་བྱུང་ཚུལ་ལས་ཀྱང་[44]ལྷག་པར་དཎྜིའི་དགོངས་རྒྱན་ལ་མཁས་པར་བསླབས་ཏེ། དེ་དག་གི་བརྗོད་དོན་མ་ལུས་པ་མདོར་བསྡུས་པའི་ཚུལ་གྱིས། མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོར་གཏན་ལ་ཕབ་པས་རིག་གནས་འདི་ཉིད་ཀྱི་སྲོལ་བླ་ན་མེད་པ་ཕྱེ་བ་ཡིན་ཏེ། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་དང་། གཞན་ཡང་འཇམ་མགོན་ཨ་མེས་ཞབས་ཀྱིས་གདུང་རབས་རིན་ཆེན་བང་མཛོད་[45]དུ། གཞུང་ལུགས་སྤྱི་ལ་མཁོ་བ་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་མཁས་པ་ཁག་ཅིག་གི་དེ་ལྟར་བཞེད་མཁན་ཡང་འདུག་པ་ནི་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་ཀྱི་ནང་དོན་དང་ཤིན་ཏུ་འོས་པར་མཐོང་ཞིང་དོན་ལ་གནས་པ་ཡིན་ནོ། ། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལྟར་ན་སྔོན་གྱི་མཁས་གྲུབ་དང་། ད་ལྟའི་མཁས་པ་མང་པོས་སྙན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པའི་ཁ་རྒྱན་དང་། སྒྲ་ཡི་བསྟན་བཅོས་མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་གསུངས་ཤིང་འཇོག་པར་མཛད་ཀྱང་དེ་ནི་དོན་དངོས་ཀྱི་གནས་ལུགས་དང་མི་མཐུན་ཞིང། རང་སྟོབས་ཀྱིས་རྟོག་དཔྱོད་མ་མཛད་པའི་ལན་པ་ལས་གཞན་ཅི། གང་ལྟར་ཡང་ད་ལྟ་བར་མཁས་བླུན་མང་པོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ངོས་འཛིན་ལོག་པར་མཛད་འདུག་ལ། མ་ཟད་ཆེས་རྩ་འཛིན་བྱེད་པའི་ཞྭ་ལུ་དང་། ལུ་ཕུ། སྡེ་དགེ་བཅས་ཀྱི་ས་སྐྱ་བཀའ་འབུམ་དཔེ་བསྡུར་མ་སོགས་སུ་ཡང་འགོད་ནོར་བྱུང་འདུག་ལ། ད་དུང་ཁོ་བོས་རྟོག་ཞིབ་བགྱིས་པའི་མཐོང་འབྲས་སུ་དེ་གཅིག་པུ་མིན་པར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏའི་སྒྲ་ལ་འཇུག་པའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ནང་དུ་<<སྤྱི་དོན་>>ཞེས་པའི་ཚིག་ཐེངས་ཉེར་བཞི་བཀོད་ཡོད་པ་རྣམས་ལྷག་པོ་ཁོ་ནར་ངེས་ཤིང་། རྒྱུ་མཚན་ནི། བསྟན་བཅོས་འདིའི་རྩ་བའི་ས་བཅད་ལ་<<སྤྱི་དོན་>>ཞེས་མེད་པར་དེའི་ནང་གསེས་ཀྱི་ས་བཅད་ལ་<<སྤྱི་དོན་>>ཞེས་བཀོད་པ་དང། དེ་ཡང་ཀུན་ལ་མེད་པར་ནང་གསེས་ཀྱི་ས་བཅད་མང་པོའི་ས་བཅད་དང་པོར་མེད་ལ་གཉིས་པར་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་བཀོད་འདུག་པ་ནི་བསྟན་བཅོས་དེ་ཉིད་ཡུན་རིང་འཆད་ཉན་མ་བྱུང་བའི་དབང་གིས་ཡིག་འཛོལ་བྱུང་བར་གོར་མ་ཆག །ཡབ་མེས་ཀྱི་གསུང་རབ་ལ་དོན་གཉེར་དང་བསམ་གཞིགས་མཁན་དག་དགོངས་བཞེད་མཛོད་དང་། ང་ཚོའི་བླ་སྲོག་ཏུ་གྱུར་བའི་གསུང་རབ་རིན་ཆེན་འདི་དག་འགལ་འཁྲུལ་མེད་པར་གཅེས་ཉར་དགོས་པ་ནི་ང་ཚོའི་ལས་འགན་ཞིག་བླ་མེད་ཅིག་མ་ཡིན་ནམ། དེས་ན་མཁས་པ་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་དཔལ་ལྡན་ས་སྐྱའི་མཁས་གྲུབ་རྣམས་ཀྱིས་འདི་ལྟ་བུའི་གསུང་རབ་ལ་ནོར་འཛོལ་བྱུང་བར་ཞིབ་དཔྱད་ཀྱིས་དག་སེལ་མཛད་གལ་ཆེ་ཞེས་ཀྱང་སྐབས་འདིར་གོ་སྐབས་བཟུང་སྟེ། གསོལ་བ་ལགས་ན་གང་ཟག་ལ་མི་རྟོན་ཆོས་ལ་རྟོན་ཞེས་པའི་ལམ་བཟང་ལས་མི་འདས་པར་དགོངས་བཞེས་ཡོང་བར་ཞུ་ཞེས་གསོལ་ལོ། །
རིན་བྲལ་བྱེ་བས་ཕྱུག་པའི་རིན་ཆེན་དབྱིག །
ཕྱག་དར་ཇི་བཞིན་རྩེད་འཇོར་སྤྱོད་མཐོང་བ། །
ལྷག་བསམ་དད་པའི་བློ་ཡིས་མ་བཟོད་ནས། །
གློ་བ་ཁོང་ནས་དཔྱད་པ་ནོངས་ན་བཤགས། །
ལྔ་པ་མཐའ་དོན། དེ་ཡང་ཇི་ལྟར་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོའི་ཞལ་སྔ་ནས[46]། ཐོག་མར་ཤེས་བྱ་ཀུན་ལ་མཁས་པར་བྱ། །བར་དུ་མཁས་པའི་ཚོགས་སུ་ལེགས་པར་བཤད། །ཐ་མ་[47]འདྲིས་པའི་དོན་ལ་བརྩོན་པས་བསྒོམ། །དུས་གསུམ་རྒྱལ་བ་ཀུན་གྱི་བཞེད་གཞུང་ཡིན། ། ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཇི་ལྟ་བ་རང་ཉིད་ལ་མི་ལྡན་ཡང་། དེ་དག་གི་བརྒྱུད་རིམ་རང་ཉིད་ལ་ལྡན་ན་ཅི་མ་རུང་སྙམ་པའི་རྨི་ལམ་དང་། རེ་འདོད་ཡིད་ལ་བཅངས་ཏེ། སྤྲེའུས་མི་ཡི་ལད་མོ་བྱེད་པ་ལྟར་དམ་པ་གོང་མའི་ལད་མོར་འདོད་ནས།
འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཆེན་པོའི་དབྱངས་གསལ་གྱི་དགོངས་དོན་ལོག་པར་བཀྲལ་བ་དང། བསྟན་བཅོས་ངོས་བཟུང་འགལ་འཛོལ་བྱུང་བ་ལ། ཡུན་རིང་མཁས་པ་དང་དོན་གཉེར་ཅན་སུས་ཀྱང་དཔྱད་དཔྱོད་སྤེལ་བ་མ་མཐོང་བས། རང་ཉིད་ཀྱི་གོ་སྐལ་དུ་གོ་ནས་དབྱངས་གསལ་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་འདི་སྤེལ་བ་ཡིན་ལ། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན། རང་ཉིད་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱི་གསུང་རབ་ལ་རབ་ཏུ་གུས་པས། དེ་དག་ལ་ལོག་རྟོག་གི་ནག་ནོག་འགོས་པར་མ་བཟོད་ཅིང་། དེ་ཉིད་ལ་བྱི་དོར་བྱེད་པ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་འོས་འགན་དུ་བསམ་པ་ལས། གཞན་ལ་སྐུར་འདེབས་དང་། རང་དགར་འཆལ་གཏམ་སྨྲ་བར་འདོད་པས་མ་ཡིན། དེས་ན་བདག་གིས་ཇི་ལྟར་འབད་པའི་རྣམ་དཀར་ཅི་བྱུང་བ་དག་གིས་འདི་དང་འདི་འདྲ་བའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྤྱི་དང་། འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏའི་གསུང་རབ་ལ་ལོག་པར་རྟོག་པ་ཅི་བྱུང་ཐམས་ཅད་འཇོམས་པར་གྱུར་ཅིག །
མཆན་བུ།
____
[1] འཇམ་མགོན་ས་པཎ་གྱི་སྐུ་ཡི་མཛད་འཕྲིན་ལ་གློ་བ་རིང་བ་ནི། ཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས། <<མདོ་སྨད་ལོ་རྒྱུས་སྤྱིའི་གཞུང་ཤིང་གི་སྐོར། བོད་ཀྱི་དཔེ་མཛོད་ཁང། P. 429>> “ས་སྐྱ་བའི་ཆོས་ཀྱི་སྙན་པ་ཐོས་ནས་སྤྱི་ལོ་ 1244 ལོར་ས་པཎ་གདན་འདྲེན་ཞུ་བར་མངགས་པ་ལྟར་ཧོར་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཟེར་བ་དེ་ཡང་། དོན་གྱིས་ཧོར་གྱི་འཇིགས་བསྐུལ་དང་། ས་སྐྱ་བའི་འཇིགས་སྣང་སྐྱེས་པ་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། ཞེས་དང་། ཡང་ས་སྐྱ་དང་བཀའ་བརྒྱུད་པའི་བླ་དཔོན་རྣམས་བྲེལ་ཟིང་དང་། འཚུབ་ཆའི་ངང་ཧོར་ལ་མགོ་འདོགས་དང། འདབ་ནོར་དཔྱ་ཁྲལ་འབུལ་བའི་ཡི་གེ་དང་མི་སྣ་མངག་གཏོང་བྱས་འདུག་པས་ཀྱང་། སྐབས་དེའི་ཆོས་རྒྱུད་དག་གི་བླ་དཔོན་ཚོའི་སེམས་ཁོང་གི་འཇིགས་སྣང་དང། འཇིགས་སྣང་དེ་ལས་སྐྱོབ་ཕྱིར་རང་མགོ་གར་ཐོན་གྱི་ཕུ་ཐག་ཐུང་བའི་སྲིད་ཇུས་ཉི་ཚེ་བ་འཛིན་གྱིན་ཡོད་པའང་ཤེས་ནུས་པ་ཡིན་ནོ། །”ཞེས་སོགས་བཀོད་པ་ནི་དྲིན་ཅན་གྱི་མཛད་བཟང་ལ་གློ་བ་རིང་བའི་གཏམ་འཆལ་ལས་མ་འདས། སྤྱིར་བཏང་ནས་ཧོར་གཙང་པས་དེབ་དེའི་ནང་ཆོལ་ཁ་དང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཕྱོགས་རིས་རང་སྣང་གང་དྲན་བྲིས་པ་མང་བས་ཡིད་རྟོན་དུ་མི་རུང་བའི་ཁར་ས་སྐྱ་པ་ཧོར་ལ་འཇིགས་ཏེ་བྱོན་པ་དང། བོད་ཀྱི་སྐྱེ་འགྲོའི་བདེ་དོན་དུ་བྱོན་པ་གང་ཡིན་བཀའ་གདམས་འབུམ་ནམ་མཁའ་འབུམ་གྱི་ཞུས་ལན་དུ་གསལ་ཞིང། ཕུ་ཐག་ཐུང་བའི་སྲིད་ཇུས་ཉེ་ཚེ་བ་ཡིན་མིན་ཡང་ད་ལྟ་ང་ཚོའི་མདུན་དུ་ལྷག་པའི་བོད་རྒྱའི་གནས་བབ་ལ་བསམ་ཤེས་ན་རྟོགས་ནུས།
ཡོང་ཁུངས། ཆོས་དུང་དཀར་པོ།
དཔྱད་གཏམ་སྤེལ་མཁན་ལ་གསལ་བརྡ།